Λίγα λόγια αυτή την όχι και τόσο σπάνια νόσο .

• Καταρχάς τί είναι η γλουτένη;

Πρόκεται για ένα σύνολο από πρωτεΐνες που βρίσκεται στα εξής δημητριακά: σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη. Σε φυσιολογικές συνθήκες η γλουτένη πέπτεται χωρίς πρόβλημα από τον ανθρώπινο οργανισμό. 

• Τί συμβαίνει με τα άτομα που έχουν δυσανεξία στη γλουτένη;

Τα άτομα που νοσούν από δυσανεξία στη γλουτένη ή αλλιώς κοιλιoκάκη δεν έχουν την δυνατότητα να αφομοιώσουν τη γλουτένη. Επιπλέον, όταν τα άτομα αυτά καταναλώσουν τροφές που περιέχουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό τους σύστημα αντιδρά με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα τοιχώματα του εντέρου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών πχ βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία κλπ 

• Ποιά είναι τα συμπτώματα της δυσανεξίας στη γλουτένη;

Τα συμπτώματα της νόσου είναι ποικίλα και σε διαφορετική ένταση στο κάθε άτομο, ενώ δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζοναι όλα ταυτόχρονα στο ίδιο άτομο. Πολλά από τα συμπτώματα οφείλονται στην μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών. 

Παρακάτω βλέπουμε μερικά από τα συμπτώματα: 
διάρροια, δυσκοιλιότητα, πονοκέφαλος, άφθες, έρπης σε πλάτη/γόνατα/χέρια, αναιμία, οστεοπόρωση, απώλεια μαλλιών, αρθραλγία, πολυνευροπάθεια, υπογονιμότητα κ.α. 

• Πόσο συχνή είναι αυτή η νόσος στον πληθυσμό;

Το γεγονός ότι τα συμπτώματα έχουν τέτοια ποικιλία δυσκολεύει τη διάγνωση της νοσου. Γι΄αυτό στο παρελθόν η δυσανεξία στη γλουτένη θεωρείτο σπάνια νόσος. Τα τελευταία χρόνια ομως έχουν βελτιωθεί τα μέσα ανίχνευσης της νόσου. Έτσι έχουν διαγνωστεί περισσότερα άτομα με την νόσο αυτή. Σε γενικές γραμμές υπολογίζεται ότι πάσχει ένα στα εκατό άτομα. Ωστόσο οι περισσότεροι δεν έχουν ακόμα διαγνωστεί. 

• Σε ποιά ηλικία εμφανίζονται τα συμπτώματα; Η νόσος είναι πιο συχνή σε άνδρες ή γυναίκες;

Η νόσος δε φαίνεται να κάνει διακρίσεις- με τα υπάρχονται δεδομένα είναι εξίσου συχνή σε άνδρες και γυναίκες. Η ηλικία έναρξης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε άλλους μπορεί να εμφανιστεί στην βρεφική ή παιδική ηλικία ενώ σε άλλους στην ενήλικη ζωή. Έχει παρατηρηθεί ότι άτομα που έχουν κοιλιοκάκη αρκετές φορές πάσχουν και από κάποια ενδικρινολογική πάθηση λ.χ. διαβήτης, αρθρίτιδα, σύνδρομο Down κ.α. 

• Τι το προκαλεί;

Η δυσανεξία στη γλουτένη είναι κληρονομική νόσος. Άτομα με συγγενείς α' βαθμού με δυσανεξία στη γλουτένη έχουν από 8 ως 18% πιθανότητες να νοσήσουν και οι ίδιοι. Ωστόσο, εκτός από τη γενετική προδιάσθεση, φαίνεται να είναι απαραίτητη κάποια ώθηση προκειμένου να εκδηλωθεί η νόσος πχ μία μόλυνση, στρες, εγκυμοσύνη κ.α. 

Ο μητρικός θηλασμός φαίνεται να βοηθά στην πρόληψη της νόσου. 

• Τι θεραπεία υπάρχει;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει φάρμακο που να θεραπεύει την ασθένεια. Ωστόσο όλα τα συμπτώματα υποχωρούν πλήρως όταν το άτομο σταματήσει να καταναλώνει τροφές που περιέχουν γλουτένη. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο απαγορεύται να καταναλώνει τροφές που έχουν φτιαχτεί από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα προϊόντα τους. Όπως καταλαβαίνουμε πρόκειται για μία πληθρώρα τροφίμων πχ ψωμί, ζυμαρικά, κέικ, μπισκότα, κρακεράκια κ.α. 

Παλαιότερα η κατανάλωση βρώμης θεωρείτο απαγορευτική επίσης. Σύγχρονα δεδομένα υποστηρίζουν ότι μπορεί να γίνεται κατανάλωση μισού φλυτζανιού βρώμης από τους ενήλικες και 1/4 φλ από τα παιδιά την ημέρα χωρίς να δημιουργείται πρόβλημα. 

• Τι μπορεί λοιπόν να καταναλώσει κάποιος που πάσχει από δυσανεξία στη γλουτένη;

Υπάρχουν τροφές που από τη φύση τους δεν περιέχουν γλουτένη πχ φρούτα, λαχανικά, πατάτα, ρύζι, γάλα, κρέας. Επίσης τώρα κυκλοφορούν ειδικές τροφές που δεν περιέχουν γλουτένη. Βέβαια παρόλα αυτά η καθημερινή επιλογή τροφής από τα άτομα που πάσχουν παραμένει μία πρόκληση. 

• Έχω διαγνωστεί με κοιλιοκάκη αλλά δεν έχω συμπτώματα. Πειράζει να συνεχίσω να καταναλώνω τροφές με γλουτένη;

Ακόμα κι αν τα συμπτώματα είναι ήπια ή δεν είναι εμφανή, η ζημιά που προκαλεί ηγλουτένη στο λεπτό έντερο εξακολουθεί να υφίστασται. Το αποτέλεσμα είναι να παρουσιαστούν αργά ή γρήγορα προβλήματα από την έλλειψη θρεπτικών συστατικών πχ αναιμία,οστεοπόρωση. Γι' αυτό είναι σημαντικό το άτομο να ακολουθεί αυστηρά την αποφυγή τροφών με γλουτένη. 

• Έχω κάποια από τα συμπτώματα της κοιλιοκάκης αλλά δεν έχω πάει ακόμα σε γιατρό. Μήπως να σταματήσω να λαμβάνω τροφές με γλουτένη;

Όχι, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αλλάξει κάποιος τη διατροφή του εάν δεν έχει διαγνωστεί προηγουμένως! Αν έχετε ενοχλήσεις επισκεφθείτε αμέσως το γιατρό σας. 

Σχετικοι ιστότοποι στα ελληνικά: 
Εταιρεία Νόσου Κοιλιοκάκης 
Λίστα με επιτρεπόμενες και απαγορευμένες τροφές -celiac.gr 

Σχετικοί ιστότοποι στα αγγλικά: 
Coeliac UK 
Children's digestive health and nutrition foundation 

Ιωάννα Γ. Παπαγιαννοπούλου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.ediatrofi.gr

Το ψωμί είναι ένα βασικό στοιχείο της ελληνικής διατροφής που συνοδεύει σχεδόν κάθε γεύμα. Επιπλέον χρησιμεύει για τη δημιουργία μικρών σνακ μέσα στη μέρα.Υπάρχουν πολλά είδη ψωμιού όπως χωριάτικο, ολικής άλεσης, σίκαλης, βρώμης, ψωμί πολυτελείας, πολύσπορο, ψωμί από καλαμπόκι (μπομπότα) , σταφιδόφωμο, μπαγκέτα και άλλα. 

Στον πίνακα βλέπουμε τη σύσταση των 2 πιο συνηθισμένων τύπων ψωμιού : λευκού (ψωμί σταρένιο) και ολικής.

Βλέπουμε ότι το ψωμί ολικής έχει περισσότερες φυτικές ίνες από το άσπρο καθώς και μεγαλύτερο δείκτη κορεσμού, Αυτό σημαίνει ότι μας κάνει να αισθανόμαστε χορτάτοι περισσότερο από το άσπρο.

Σε γενικές γραμμές το ψωμί - άσπρο ή μαύρο- είναι μία καλή πηγή υδατανθράκων για τον οργανισμό. Επίσης περιέχει ικανοποιητικές ποσότητες φυλικού οξέος και νιασίνης (βιταμίνες του συμπλέγματος Β). Από την άλλη δεν έχει καθόλου χοληστερόλη. Είναι μία καλή τροφή για τον άνθρωπο αλλά χρειάζεται μέτρο στην κατανάλωση.

Οι διατροφικές οδηγίες για τους ενήλικες στην Ελλάδα προτείνουν την καθημερινή κατανάλωση 8 μικρομερίδων δημητριακών* την ημέρα, όπως είναι το ψωμί,τα ζυμαρικά και άλλα προϊόντα δημητριακών. Επειδή είναι εύκολο να το παρακάνουμε με την ποσότητα καλό είναι όταν έχουμε γεύματα πλούσια σε υδατάνθρακες όπως πατάτες, μακαρόνια, ρύζι να μην βάζουμε ψωμί στο τραπέζι.

Φυσικά δε θα γινόταν να μην έχει αφιερωθεί μία ημέρα στο δημοφιλές αυτό τρόφιμο: στις 16 Οκτωβρίου λοιπόν είναι η Παγκόσμια Ημέρα Άρτου, που παρεμπιπτόντως είναι και η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής.

Ιωάννα Γ. Παπαγιαννοπούλου
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.ediatrofi.gr